China had begin jaren negentig een vooruitziende blik. Terwijl onder andere in de VS de mijnen voor zeldzame metalen werden gesloten, sloegen de Chinezen aan het graven. 

“Het Midden-Oosten heeft olie, China heeft zeldzame metalen”. Dat zei de
toenmalige leider Deng Xiaoping in 1992. China was serieus begonnen met het
grootschalig opgraven, produceren en verkopen van ‘rare earth
elements’, als cerium, lanthanum, neodymium en die andere zeldzame
elementen uit de kelder van het
periodieke systeem.

Deng kreeg meer dan gelijk. Want nog geen twee decennia na zijn uitspraak is
China de absolute wereldmarktleider. Van de 124.000 ton aan zeldzame
metaaloxides die in 2009 in de wereld werd geproduceerd, was 120.000 ton
(bijna 97 procent) uit Chinese mijnen afkomstig.

Verslaafd aan delfstoffen
In dezelfde periode raakte de wereld verslaafd aan deze schaarse delfstoffen.
Ze zijn essentieel voor veel high-tech elektronica (zoals de iPhone en
andere smartphones), moderne accu’s (bijvoorbeeld die in de Toyota Prius),
de dynamo’s van windmolens, zonnecellen elektronische thermometers, platte
tv-schermen, supergeleiders, röntgenapparatuur, katalysatoren, glasvezel,
cameralenzen, harddrives, spaarlampen en kruisraketten – de wereld zou er
anders uitzien zonder de speciale metalen uit China.

Met vrijwel de hele wereldproductie van de groep noodzakelijke grondstoffen in
handen, gedraagt China zich zoals een monopolist betaamt, en probeert alle
winsten in de hele productieketen af te romen.

Afknijpen
Dat doet China door langzaam het aanbod af te knijpen. Al een aantal jaren
gaat de uitvoerbelasting die het land heft op zeldzame metalen omhoog, en de
uitvoerquota omlaag. Zo blijft de prijs hoog en krijgt de eigen industrie
een concurrentievoordeel. Het is beleid rechtstreeks uit de het handboek
“Hoe verdien ik aan m’n monopolie”.

Dit jaar is China dit beleid aan het perfectioneren. Waarom alleen maar winst
maken op de zeldzame delfstoffen, als je er ook buitenlandse politiek mee
kunt voeren? Nadat Japan na een incident met een patrouilleboot een Chinese
visser arresteerde, zette China de export van zeldzame metalen naar dat land
stop. Japan ging snel overstag en liet de zeeman vrij.

De boodschap is duidelijk: China heeft het lot van iPhone en kruisraket in
handen, en dus de wereld aan een touwtje. Een monopolist heeft altijd
gelijk.

Geen natuurlijk monopolie
Maar misschien overspelen de Chinezen hun hand. Want ze hebben geen
natuurlijk monopolie, maar slechts een economisch monopolie. Ook op andere
plekken in de wereld zijn de zeldzame elementen te vinden.

Nergens is de winbare reserve zo groot als de 36 miljoen ton in China. Maar in
de Verenigde Staten, bijvoorbeeld, ligt toch voor 13 miljoen ton aan rare
earth reserves onder de grond. De Australische reserves bedragen 5,4
miljoen ton. Rusland en voormalige Sovjetstaten hebben maar liefst 19 ton
onder de oppervlakte

Groenland
En vorig jaar werd in Kvanefjeld
op Groenland een voorraad van bijna vijf miljoen ton aan schaarse
metaaloxides ontdekt – het is het op een na grootste veld ter wereld. De
Groenlandse overheid heeft de regels inmiddels versoepeld, zodat
grootschalige winning mogelijk is.

China produceert bijna alles, maar bezit slechts eenderde van de winbare
wereldvoorraad. Als de Chinezen te gierig worden, zal het buitenland de
productie zelf weer oppakken.

Dat kan overigens niet van de een op de andere dag. Er is minstens vijf, en
waarschijnlijk wel 15 jaar voor nodig om een begin te maken met het breken
van het Chinese monopolie.

Lakse milieuregels
Dat geldt voor nieuwe mijnen, maar ook voor de oude mijnen die de afgelopen
decennia dicht gingen, toen China middels lage lonen en lakse
milieuwetgeving een bijkans onverslaanbare concurrentievoorsprong kreeg.

Het Westen heeft zich rijk gerekend met de goedkope metalen uit China. Het
spul is te goedkoop geweest. Het Chinese exportverbod is daarom een zegen.
De prijzen gaan omhoog naar een niveau waarop milieuvriendelijke winning in
andere landen wel mogelijk is, en de strategische monopoliepositie van China
verwatert. Iedereen mag z'n iPhone houden.

Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl